محمدمهدی فرقانی؛ مهدیه حمزه ئی
چکیده
چکیده این مقاله با هدف شناخت نحوه انعکاس مؤلفههای مادی و غیرمادی فرهنگ مدرن در مطبوعات دوره قاجار (عصر ناصری)، با استفاده از چارچوب مفهومی مبتنی بر عناصر مادی و غیرمادی فرهنگ، مطالعات نظری مبتنی بر نظریههای اشاعه نوآوریها و تأخر فرهنگی، با روش تحلیل محتوای کمی، محتوای دو نشریه وقایعاتفاقیه و اختر را بررسی کرده است. وقایعاتفاقیه ...
بیشتر
چکیده این مقاله با هدف شناخت نحوه انعکاس مؤلفههای مادی و غیرمادی فرهنگ مدرن در مطبوعات دوره قاجار (عصر ناصری)، با استفاده از چارچوب مفهومی مبتنی بر عناصر مادی و غیرمادی فرهنگ، مطالعات نظری مبتنی بر نظریههای اشاعه نوآوریها و تأخر فرهنگی، با روش تحلیل محتوای کمی، محتوای دو نشریه وقایعاتفاقیه و اختر را بررسی کرده است. وقایعاتفاقیه تنها نشریه فارسی زبان داخل کشور طی نخستین دهه حکومت ناصری (1275- 1265 هـ.ق) بوده و اختر با روش قرعهکشی از میان نشریات موجود در سومین دهه (1297- 1287 هـ.ق) انتخاب شدهاست. از هر نشریه، 12 شماره با روش سیستماتیک انتخاب شده است. تمام دادهها با نرم افزار spss پردازش و با استفاده از آزمون کایاسکوئر رابطه میان متغیرها بررسی شده است. نتایج نشان میدهد بین دو نشریه از نظر متغیرهای گوناگون، تفاوت معناداری وجود دارد؛ نخست، اگرچه بیشتر مطالب هر دو نشریه در سبک خبر تنظیم شده، گزارش در وقایع اتفاقیه و مطالب تحلیلی مانند مقاله در اختر سهم بیشتری یافتهاند و تنوع سبک در اختر بیشتر است. دوم، محتوای مطالب وقایع اتفاقیه، بیشتر اجتماعی و در اختر، عمدتاً سیاسی است. سوم، عناصر فرهنگ مدرن در هر دو نشریه، از سهم کمی برخوردارند و عمده موارد موجود نیز عناصر مادی بودهاند. با این حال، در جزئیات تفاوت وجود دارد بهطوری که در وقایع اتفاقیه، تجهیزات و اماکن نظامی، و در اختر، عناصر مادی در حوزه سیاست، انعکاس بیشتری یافتهاند. در مورد پرداختن به عناصر غیرمادی فرهنگ مدرن، تنوع و تعداد این عناصر در اختر بیش از وقایع اتفاقیه است. بهعلاوه، هر دو نشریه در عمده مطالب خود سعی در اطلاعرسانی پیرامون مؤلفههای فرهنگ مدرن داشته و کمتر به جهتگیری پرداختهاند. با این حال، طیف جهتگیری نسبت به این عناصر در وقایع اتفاقیه، صرفاً خنثی یا مثبت است در حالی که در اختر، جهتگیری منفی و طرد برخی مؤلفهها هم قابل تشخیص است.